Hij haalt geregeld het nieuws: de Israëlische veiligheidsbarrière, ook wel foutief omschreven als ‘de muur’. Hoe zit dat nu eigenlijk?
De barrière bestaat voor vier procent uit beton, de rest is prikkeldaad en stalen hekwerk. Een hek is daarom de meest correcte benaming. Die vier procent die van beton gebouwd is betreft locaties die in de afgelopen jaren veelvuldig doelwit zijn geweest van beschietingen door Palestijnen.
De veiligheidsbarrière is het onderwerp geweest van een Advisory Opinion uit 2004 van het Internationaal Gerechtshof. Het Gerechtshof heeft een juridisch niet-bindende uitspraak gedaan over de veiligheidsbarrière, waarbij het Gerechtshof oordeelde dat de bouw van de veiligheidsbarrière in strijd is met het internationaal recht.
Waarom een veiligheidsbarrière?
De bouw van het hek begon in 2002, tijdens de Tweede Intifada (2000-2005). De Intifada was een geweldscampagne van Palestijnse terreurgroepen tegen Israëli’s. De vele terreuraanslagen kostten aan bijna duizend Israëli’s het leven en hadden een grote impact op de samenleving. De meeste aanslagen werden gepleegd door terroristen uit gebieden onder het gezag van de Palestijnse Autoriteit (PA). Hoewel de PA volgens de Oslo-akkoorden verplicht was om terroristen aan te pakken, weigerde de PA er daadwerkelijk wat aan te doen. Israël besloot mede daarom om een veiligheidsbarrière te bouwen om terroristen uit de Westelijke Jordaanoever tegen te houden. Het hek volgt grotendeels de ‘Groene Lijn’ – de wapenstilstandslijn van 1949 die tot de Zesdaagse Oorlog uit 1967 de grens van Israël vormde. Op enkele plaatsen gaat het veiligheidshek over de Groene Lijn heen. Op die manier worden ook Israëlische nederzettingen door het hek beschermd.
In de Oslo-akkoorden is afgesproken dat de uiteindelijke grenzen van een Palestijnse staat de uitkomst moeten zijn van onderhandelingen. Het is dus niet zo dat de Groene Lijn een definitieve grens aanduidt. Ook is het hek niet bedoeld om een grens aan te duiden, maar om Israëli’s te beschermen tegen terreur. Wel omsluit het hek dus een aantal Israëlische nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever. Wat je verder ook vindt van de nederzettingenpolitiek, de mensen die er wonen hebben wél recht op bescherming. Wanneer de grenzen van een toekomstige Palestijnse staat afwijken van de route van het hek, kan het hek worden verplaatst of weggehaald. Dit is in het verleden ook gebeurd: zo wijzigde Israël het hek langs de grens met Jordanië, nadat de twee landen in 1994 vrede sloten.
Veiligheid versus bewegingsvrijheid
Het hek veroorzaakt aanzienlijke ongemakken voor duizenden Palestijnen. Voor de bouw van het hek zijn stukken land onteigend, sommige Palestijnse boeren kunnen hun akkers veel moeilijker bereiken en het verkeer wordt op sommige plekken bemoeilijkt. Ook liggen een aantal Arabische wijken van Jeruzalem buiten de barrière, waardoor zij afgesneden zijn van de rest van de stad.
Op sommige locaties heeft Israël toegangspoorten geplaatst om de doorstroom van verkeer te versoepelen. De eigenaren van de grond die moest worden onteigend voor de bouw van het hek, zijn financieel gecompenseerd. Ook hebben meerdere Palestijnen rechtszaken aangespannen bij het Israëlische Hooggerechtshof omdat hun landbouwgrond onbereikbaar werd. Naar aanleiding van uitspraken van het Hooggerechtshof is het traject van het hek op meerdere punten aangepast, behalve wanneer dat met het oog op de veiligheid niet mogelijk is.
Hoewel het hek nog steeds niet helemaal voltooid is, is het aantal terreuraanslagen in Israël drastisch afgenomen, met meer dan 90 procent. Aanslagen in Israël vanuit Palestijns gebied komen nog maar zelden voor en er zijn al jaren geen zelfmoordaanslagen meer geweest. Ook terroristen zelf geven toe dat het hek effect heeft. Op 11 november 2006 gaf de leider van de Islamitische Jihad, Abdallah Ramadan Shalah, een interview met Al-Manar TV. Hij vertelde dat het plegen van aanslagen een stuk lastiger is geworden: “Je hebt bijvoorbeeld het afscheidingshek, dat vormt een obstakel voor het verzet. Als het er niet zou staan, zou de situatie totaal anders zijn.”
Kaart veiligheidsbarrière
De Westoeverbarrière loopt grotendeels langs de zogeheten ‘Groene Lijn’, de wapenstilstandslijn van 1949. Op sommige plekken omsluit de barrière Israëlische nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever, terwijl andere nederzettingen buiten de barrière liggen. Ook is de barrière op sommige plekken een muur (zoals bij Jeruzalem), maar het overgrote deel bestaat uit een hekwerk. De onderstaande kaart laat zien hoe de veiligheidsbarrière loopt. Ondanks dat de kaart uit het jaar 2011 dateert, is het een correcte weergave van de locatie van de barrière.
