Verschillende typen nederzettingen
Er bestaan veel misverstanden over de nederzettingen. Eén daarvan is dat alle nederzettingen ongeveer hetzelfde zouden zijn. Dit is niet het geval: de redenen waarom mensen naar de nederzettingen verhuizen, lopen sterk uiteen. Er zijn grofweg twee typen nederzettingen: ‘praktische’ nederzettingen en ‘ideologische’ nederzettingen.
‘Praktische nederzettingen’
‘Praktische’ nederzettingen wijken niet af van gewone Israëlische steden en dorpen ten westen van de Groene Lijn. Het enige verschil is dat ze ten oosten van die lijn liggen. Mensen gaan er wonen, omdat de huizenprijzen er lager zijn, omdat de plaats op een comfortabele afstand van hun werkplek ligt, of omdat het gebied minder stedelijk is. De mensen zijn er niet noodzakelijkerwijs religieuzer en gaan er ook niet om ideologische redenen wonen. Voorbeelden van ‘praktische’ nederzettingen zijn Ma’ale Adumim ten oosten van Jeruzalem (37.800 inwoners in 2017) en Ariël (19.600 inwoners in 2017).
Internationaal worden Joodse wijken in Oost-Jeruzalem ook als nederzetting beschouwd. Dit is te kort door de bocht. Nederzettingen worden vaak geduid als dorpen en/of steden die gebouwd zijn op Palestijnse grond. Maar in het verdelingsplan van 1947 (resolutie 181, waarmee de Algemene Vergadering van de VN heeft ingestemd) is opgenomen dat Jeruzalem een “corpus separatum” zou moeten worden. De bedoeling was dat het een stad zou worden onder een internationaal regime, onder leiding van de Verenigde Naties. Dit is echter nooit gebeurd. Pas in latere voorstellen is opgenomen dat Oost-Jeruzalem de toekomstige hoofdstad zou moeten worden van een toekomstige Palestijnse staat.
Ideologische nederzettingen
Chassidische nederzettingen
Chassidische nederzettingen zijn steden die voor de exponentieel groeiende Chassidische gemeenschap zijn gebouwd. Aangezien ruimte binnen de Groene Lijn schaars is, zijn er nieuwe nederzettingen verrezen om de Chassidische gemeenschap te huisvesten. Chassidische Joden hebben over het algemeen geen probleem met de nederzettingen, maar geloven niet altijd in de ideologische meerwaarde van het wonen in een nederzetting. Chassidische nederzettingen vallen wel in de categorie ideologische nederzettingen, maar liggen zeer dichtbij de Groene Lijn. Voorbeelden zijn Beitar Illit (54.600 inwoners in 2017) en Modi’in Illit (70.100 inwoners in 2017). Ook deze plaatsen zouden in een vredesakkoord door middel van landruil waarschijnlijk onderdeel van Israël worden.
Religieus-Zionistische nederzettingen
Religieus-zionistische nederzettingen zijn om ideologische reden gesticht, maar vormen wel de minderheid in de volledige groep van nederzettingen. Deze dorpen liggen vaak verder van de Groene Lijn en zouden in het geval van een vredesakkoord waarschijnlijk ontruimd worden. Palestijnen accepteren niet dat er Joden in hun staat zouden wonen. De inwoners van ideologische nederzettingen zijn van mening dat het hele Bijbelse land Israël aan de staat Israël toebehoort en dat het verboden is om land af te staan. Deze dorpen zijn vaak hechte gemeenschappen, omdat men allemaal het religieus-zionisme aanhangt. Om er te mogen wonen, moeten geïnteresseerden namelijk vaak door een ballotagecommissie komen, zodat de gemeenschap uit mensen met een soortgelijke leefstijl bestaat. Voorbeelden van ideologische nederzettingen zijn Itamar (circa 1200 inwoners in 2017) en Alon Shvut (circa 3200 inwoners). Deze nederzettingen hebben over het algemeen beschikking over precies dezelfde voorzieningen als dorpen en steden ten westen van de Groene Lijn.
Buitenposten
Ook buitenposten worden met een ideologisch motief gesticht. Het verschil met andere ideologisch gedreven nederzettingen is dat deze plaatsen zonder toestemming van de Israëlische regering zijn gebouwd. Deze nederzettingen worden dan ook niet door de Israëlische autoriteiten erkend. Regelmatig worden nieuwe buitenposten door het Israëlische leger, op bevel van het Hooggerechtshof, met de grond gelijk gemaakt. Buitenposten, die al wat langer bestaan, worden vaker met rust gelaten of erkend als onderdeel van een grotere nederzetting. Desalniettemin blijft de status van buitenposten meestal lang onzeker en ontbreekt vooral in de vroegere stadia vaak toegang tot essentiële voorzieningen, zoals water en gas. Inwoners wonen aanvankelijk in tenten en later vaak in stacaravans. Er zijn ongeveer honderd buitenposten. Voorbeelden van buitenposten zijn Esh Kodesh en Adei Ad. Buitenposten kennen zelden meer dan honderd inwoners.
Tweestatenoplossing
Als men de gestage groei van de inwoneraantallen in de nederzettingen in ogenschouw neemt, lijkt de tweestatenoplossing steeds minder realistisch. Het overgrote gedeelte van de bevolking in de nederzettingen woont echter in ‘praktische’ nederzettingen. Die zouden in het geval van een vredesakkoord door middel van landruil waarschijnlijk onderdeel van Israël kunnen worden. Ze liggen vaak dichtbij de Groene Lijn en aan de Israëlische zijde van de veiligheidsbarrière. De bevolking zou niet hoeven te verhuizen. Mochten de partijen overeenstemming bereiken over de nieuwe grenzen van een Palestijnse staat, dan hoeven de inwoners van deze nederzettingen hun huis niet te verlaten en kunnen zij door landruil onderdeel van Israël blijven.
Afbeelding: Yoninah.