Ontstaan Al-Aqsa Martelarenbrigade
In 1995 richtte PLO-leider Yasser Arafat de Tanzim-militie op als tegenwicht tegen rivaliserende Islamistische groepen, zoals Hamas en Islamitische Jihad. Tijdens de Tweede Intifada vloeide uit Tanzim de Al-Aqsa Martelarenbrigades voort.
De ideologie van de Al-Aqsa Martelarenbrigades is gebaseerd op Palestijns nationalisme, in tegenstelling tot de islamistische ideologie van Hamas. Ondanks het seculiere karakter van de Martelarenbrigades, maken zij wel regelmatig gebruik van islamistische retoriek. De naam van de groep is dan ook afgeleid van de Al-Aqsa moskee op de Haram al-Sharif / De Tempelberg in Jeruzalem. Elke brigade van het netwerk verwijst in haar logo naar de Gouden Koepel of de Al-Aqsa moskee.
Missie
De missie van de Al-Aqsa Martelarenbrigades is officieel “het met geweld verdrijven van Israël uit de Gazastrook en de Westelijke Jordaanoever”. De terreurbeweging heeft echter meerdere aanslagen in Israël zelf gepleegd en vuurt vanuit de Gazastrook regelmatig raketten en mortiergranaten af op Israëlische dorpen en steden.
De Al-Aqsa Martelarenbrigades pleegde tijdens de Tweede Intifada tientallen aanslagen op Israëlische militairen en burgers. In 2004 sloot de groep een staakt-het-vuren met Israël, maar de militanten hervatten hun terroristische activiteiten nadat Hamas de parlementsverkiezingen in 2006 won. Na de burgeroorlog in juni 2007, waarbij Hamas de Palestijnse Autoriteit (PA) uit de Gazastrook had verjaagd, werden honderden Hamas-sympathisanten op de Westelijke Jordaanoever opgepakt. Militanten van de Al-Aqsa Martelarenbrigades zouden hieraan hebben meegeholpen.
In juli 2007 riep PA-president Mahmoud Abbas alle gewapende groepen in de Palestijnse gebieden op hun wapens neer te leggen. Ongeveer 200 Fatah-leden gaven gehoor aan deze oproep. Ze overhandigden hun wapens aan de PA en zaten een paar maanden in PA-gevangenissen. Velen van hen werden in ruil hiervoor aangenomen bij de veiligheidsdiensten van de PA.
Recente conflicten
In 2014, tijdens operatie Protective Edge, verscheen de Al-Aqsa Martelarenbrigades weer op het toneel. In een statement verklaarden de Martelarenbrigades de “open oorlog aan de Zionistische vijand.” De verhoudingen tussen Hamas en de Al-Aqsa Martelarenbrigades zijn dan ook goed. Samenwerking tussen de twee terreurbewegingen is niet zeldzaam. Daarnaast maken de Martelarenbrigades ook deel uit van het gezamenlijke Palestijnse verzetscommando in Gaza.
De precieze verhoudingen tussen de Al-Aqsa Martelarenbrigades en Fatah zijn ambivalent. De Martelarenbrigades maken overal gebruik van het Fatah-logo. Tegelijkertijd hebben militanten van de brigades ook aanvallen gepleegd op Palestijnen. Fatah-functionarissen ontkennen dat er sprake is van banden tussen de Al-Aqsa Martelarenbrigades en hun beweging, maar in het verleden zijn betalingen vanuit Fatah aan de brigades ontdekt.
Er zijn echter nog een aantal aan Fatah gelieerde milities actief. Zo opereren in de Gazastrook de Ahmad Abu Al-Rish Brigade en de Abdel Qader Al-Hoesseini Brigade. Dit zijn twee relatief kleine gewapende groepen, die tevens deel uitmaken van het gezamenlijke Palestijnse verzetscommando.