Marokko heeft bijna 40 miljoen inwoners en één van de grootste economieën van Afrika. Ongeveer een miljoen Israëli’s hebben een Marokkaanse achtergrond, meer dan 10% van de gehele Israëlische bevolking. Voor eeuwen had Marokko een van de grootste en meest welvarende Joodse gemeenschappen ter wereld.
Synagoge in Casablanca
Credits: David Lisbona
Gedurende de Romeinse overheersing woonden er al Joden in het huidige Marokko. Na de verwoesting van de Tempel in Jeruzalem vluchtten nog meer Joden westwaarts. Gedurende de Middeleeuwen werden de Joden getolereerd, maar ook regelmatig vervolgd door de islamitische heersers. Als gevolg van de Spaanse Inquisitie in 1478 en het Verdrijvingsedict van 1492 werden Joden in Spanje gedwongen zich te bekeren tot het christendom of het land te verlaten. Dit bracht enorme migratiestromen van Sefardische Joden op gang richting Nederland, maar velen vonden onder andere hun toevlucht in Marokko.
Na de Arabisch-islamitische invasie in de achtste eeuw kregen de Joden de ‘dhimmi-status’, wat inhield dat ze als tweederangsburgers werden beschouwd en onder andere een extra belasting, de ‘djizja’, moesten betalen. Ondanks deze beperkingen floreerden Joodse gemeenschappen in steden als Fez en Marrakesh. Ze droegen bij aan de economische en culturele ontwikkeling van het land. In de loop der eeuwen ontwikkelden de Joden in Marokko een rijke culturele en religieuze traditie, die tot op de dag van vandaag voortleeft. Voor de oprichting van de staat Israël in 1948 leefden er ongeveer 250.000 Joden in Marokko. De collaborerende Franse Vichy-bezetter eiste gedurende de Tweede Wereldoorlog de deportatie van de Marokkaanse Joden, maar dat werd door koning Mohammed V geweigerd.
In 1948 werd de staat Israël opgericht en braken er rellen uit in verschillende Marokkaanse steden, waarbij Joden werden aangevallen en vermoord. Daarna vluchtten duizenden Joden naar Israël. In 1967 waren er nog 60.000 Joden over in Marokko. Door de Zesdaagse Oorlog liepen de spanningen wederom op en trokken nog eens tienduizenden Joden naar Israël. Deze emigratie werd onder meer uitgevoerd door de Israëlische geheime diensten. Meer dan een miljoen Israëlische Joden hebben roots in Marokko, waaronder politici als Aryeh Deri, Amir Peretz en Miri Regev.
Warme informele banden Marokko-Israël nu officieel
Na het sluiten van de Oslo-akkoorden en het vredesakkoord met Jordanië kwamen er handelskantoren in respectievelijk Rabat en Tel Aviv. Er werd verwacht dat Marokko het volgende land zou worden dat vrede ging sluiten met Israël, maar de Tweede Intifada gooide roet in het eten. Gedurende de jaren ’10 van de 21e eeuw bleven formele relaties uit, maar Israëli’s mochten bijvoorbeeld wel op vakantie naar Marokko. De afgelopen jaren was er veel contact tussen de geheime diensten en collaboreerden de twee landen op meerdere terreinen. Zo wist de Mossad van een mogelijke staatsgreep in Marokko en gaven Marokkaanse functionarissen geheime toegang aan de Mossad bij Arabische toppen in de jaren ’60. Ook speelde Marokko een belangrijke rol als doorgeefluik tussen Egypte en Israël ten tijde van de Camp David-akkoorden.
Na de vredesakkoorden met de VAE en Bahrein werd breed aangenomen dat Marokko zou volgen. Dit bleef echter uit. In december 2020 nam Marokko dan toch het besluit tot het normaliseren van de betrekkingen met Israël, dit in ruil voor een Amerikaanse erkenning van de Marokkaanse claim op de Westelijke Sahara. In Israël hoopt men op een warme vrede, mede door de historische banden met de Marokkaans-Joodse gemeenschap. In Marokko houdt men tegelijkertijd ook vast aan de belofte aan de Palestijnen. Marokko heeft de potentie één van de belangrijkste bevriende Arabische landen voor Israël te worden.