Toen de staat Israël in 1948 haar onafhankelijkheid uitriep, was Syrië een van de Arabische landen die de piepjonge staat binnenviel.
Credits: flickr
Na afloop van deze oorlog werd in 1949 een wapenstilstand getekend, maar van een erkenning van de Joodse staat was geen sprake. Ondanks het staakt-het-vuren was er regelmatig sprake van spanningen. Vanaf de strategisch hoog gelegen Golanhoogten vuurde Syrische artillerie regelmatig barrages af op de lagergelegen Israëlische boeren. Infiltraties door Palestijnse militanten werden door Syrië gedoogd en soms zelfs actief gesteund.
In 1967 veroverde Israël tijdens de Zesdaagse Oorlog de Golanhoogten en daarmee nam het een strategisch voordeel voor het Syrische leger weg. Met de inname van de Golan kwam de Syrische hoofdstad Damascus op een afstand van slechts 35 kilometer van de Israëlische grens te liggen. Daarnaast gaven de heuvels meer mogelijkheden voor het plaatsen van afluisterapparatuur. Met controle over de Golan kreeg Israël óók de waterbron voor de Jordaan in handen.
Zes jaar later trachtte Syrië samen met Egypte alsnog van Israël te winnen. Aan het begin van de Jom Kipoeroorlog hadden de Syriërs succes, maar uiteindelijk bleef de Golan in Israëlische handen.
In 1974 tekenden Israël en Syrië een overeenkomst waarbij een VN-observatiemacht toeziet op de wapenstilstand. Het gebied stond daarom bekend als rustig en stabiel. Maar toen begon de Syrische burgeroorlog.
Instabiliteit door burgeroorlog
Als gevolg van de burgeroorlog die begon in 2011 verloor het Syrische regime vele stukken territorium aan verschillende rebellengroepen. Zo ook op de Syrische Golan. Tijdens gevechten in dit gebied kwamen er weleens kogels en mortiergranaten aan de Israëlische zijde van de wapenstilstandslijn terecht. In sommige gevallen ging het om verdwaalde projectielen, in andere gevallen werd Israël bewust beschoten. Daarmee hoopten met name rebellengroepen een reactie uit te lokken. Zo reageerde de Israëlische luchtmacht met bombardementen, nadat raketten van IS in het Meer van Tiberias belandden.
Het Israëlische leger voerde ten aanzien van deze schermutselingen een zerotolerancebeleid. Het reageerde steevast met het bestoken van posities van het Syrische regeringsleger. Daarnaast liet Israël wel Syrische vrouwen en kinderen toe om hen te verzorgen in Israëlische ziekenhuizen. Daar werden zij verzorgd door zowel Joodse als Arabische artsen onder de noemer van het ‘Good Neighbours’ project.
Tot voor kort was het zuiden van Syrië weer vrijwel geheel in handen van het regeringsleger. De VN-observatiemacht vervulde haar taken weer aan de demarcatielijn, na een periode te zijn gevlucht voor het geweld van de burgeroorlog.
In 1981 annexeerde Israël de Golan. Deze annexatie wordt echter niet door de internationale gemeenschap erkend. De Golan wordt dan ook door de internationale gemeenschap, behalve door de Verenigde Staten, als bezet gebied beschouwd.
Iraanse invloed
Het Syrische regime wist zich in de burgeroorlog gesteund door Iran en diens proxy Hezbollah. De Iraanse Revolutionaire Garde en meerdere door Iran gesteunde milities hadden een belangrijke rol gespeeld in de overwinning van president Assad.
In ruil voor deze steun streefde de Iraanse Revolutionaire Garde naar een permanente vestiging in Syrië. Zo wilde de Islamitische Republiek een strategische corridor bewerkstelligen die via Irak, Syrië en Libanon Iran toegang geeft tot de Middellandse Zee.
Via deze corridor versterkte Iran niet alleen haar eigen aanwezigheid, maar verleende het ook steun aan haar proxies. Zo ontving de Libanese terreurorganisatie Hezbollah via routes door Syrië geavanceerde wapens vanuit Teheran. Deze wapentransporten werden regelmatig door de Israëlische luchtmacht onderschept. Om het risico op Israëlische aanvallen te vermijden werden ook raketten geproduceerd in lokale wapenfabrieken in Libanon.
Niet alleen wapentransporten zijn door de Israëlische luchtmacht getroffen. Onderzoekscentra voor chemische wapens, wapenopslagplaatsen en vliegvelden zijn bestookt. Ook is sprake geweest van vergeldingsaanvallen in antwoord op Iraanse provocaties vanuit Syrië.
In februari 2019 infiltreerde een Iraanse drone het Israëlische luchtruim. Deze werd door een AH-64 Apache-helikopter van de IAF neergehaald. De Israëlische luchtmacht reageerde met het bombarderen van Iraanse posities in Syrië. Door analisten wordt geschat dat daarbij de helft van de toenmalige Syrische luchtdoelbatterijen werd vernietigd.
Nucleaire ambities
In 2007 voerde de Israëlische luchtmacht een bombardement uit in Syrië op wat later een geheime nucleaire installatie bleek te zijn. Naar verluidt trachtte het Assad-regime met hulp van Noord-Korea en Iran in het bezit van een atoomwapen te komen.
Uitdagingen voor vrede
Vanaf de jaren tachtig werd door verschillende staten bemiddeld tussen Israël en Syrië om tot een vredesakkoord te komen. Het belangrijkste onderwerp bij deze onderhandelingen was en is de Golanhoogten. De laatste serieuze gesprekken vonden in 2008 plaats, toen Turkije tussen de twee partijen bemiddelde.
Met het regeringsleger weer in controle van het grensgebied was de situatie aan de grens een hele tijd weer stabiel. Tegelijkertijd groeide het gevaar van de aanwezigheid van Iran en haar proxies. Daarnaast is het Syrische leger de afgelopen jaren meerdere keren een slag toegebracht door Israël, wat de vijandigheid heeft vergroot.
Een nieuwe situatie is recentelijk ontstaan door de omverwerping van het Assad-regime sinds december 2024 door het rebellenleger. Hierdoor is de greep van Iran en Rusland op Syrië weg en zijn de aanvoerroutes van Iraans militair materiaal naar Hezbollah afgesneden. De toekomstige politieke situatie van Syrië en hoe dit de relatie met Israël zal beïnvloeden is momenteel onzeker.