Grondwet: Er is geen grondwet, de laatste basiswet dateert uit 2003.

De bevoegdheden van de PA zijn vastgelegd in een Basiswet, aangenomen door het Palestine Legislative Council van de PA.

Staatsvorm: de Westoever is geen (onderdeel van een) staat.

Sinds de Oslo-Akkoorden van 1993 zijn er drie verschillend geregeerde gebieden:

Gebied A: 18% van het grondgebied, 55% van de bevolking, geregeerd door de PA

Gebied B: 20% van het grondgebied, 41% van de bevolking, burgerlijk bestuur door PA, gedeelde burgerlijke- en veiligheidscontrole door PA en Israel

Gebied C: 62% van het grondgebied, 5,8% van de bevolking, gedeeltelijk burgerlijk bestuur door PA, overig burgerlijk en veiligheidsbestuur door Israel. (EU Heads of Mission, 2011)

Het hele gebied had een parlement, dat in 2007 door Abbas op non-actief is gesteld na de staatsgreep door Hamas in de Gazastrook (Yaari, 2014). Er zijn sinds 2006 geen verkiezingen gehouden. Van de toen gekozen 132 leden zijn er minstens 3 overleden, Hamasleden zijn in 2007 uitgesloten van lidmaatschap, en een wisselend aantal leden zit wegens terrorisme in Israelische gevangenissen. Ook de ambtstermijn van het staatshoofd is verstreken.

Naast de Palestijnse Autoriteit (PA) claimt de Palestinian Liberation Organisation (PLO) zeggenschap over de inwoners van het gebied. PA en PLO hebben eigen bestuursorganen, die deels overlappen.

Tabel 2.5 Organisatiestructuur PLO (gebied: “alle Palestijnen ter wereld”, niet erkend in Gaza)*

*De PLO heeft geen rechtsprekende macht

Organisatiestructuur Palestijnse Autoriteit (PA):

Staatshoofd PA: Mahmoud Abbas
Wetgevende macht: Palestijnse Wetgevende Raad (PLC), sinds 2007 slapend. Oorspronkelijk 132 leden.
Uitvoerende macht: Demissionair premier Hamdallah; ministeries
Rechtsprekende macht, met politieke lijn naar president Abbas: Gewone gerechtshoven, staatsveiligheidsrechtbanken, militaire rechtbanken en procureur-generaal

PA/PNA: Achtergrond, bevoegdheden en organen
De Palestijnse Autoriteit (PA, ook wel PNA) is in 1993 in opdracht van de PCC opgericht door het Executive Committee van de PLO als gevolg van de Oslo-akkoorden. Israel zou geleidelijk bevoegdheden overdragen aan de PA. Op dit moment vormt de PA de facto de ‘staat’ op de Westelijke Jordaanoever. Sinds de verzoening (april 2014) tussen Fatah, de leidende partij op de Westoever, en Hamas, dat over de Gazastrook heerst, regeert de PA-eenheidsregering in theorie ook over de Gazastrook. De internationale gemeenschap dringt erop aan dat dit ook daadwerkelijk in de Gazastrook geïmplementeerd zal worden.

Verhouding PLO-PA
De PLO stelt dat de PA ondergeschikt is aan de PLO, ‘de enige wettige vertegenwoordiger van het Palestijnse volk’ en dat de PA slechts een tijdelijke rechtspersoon is, die uitsluitend regeert over de gebieden waaruit Israel terugtrekt maar geen internationale betrekkingen mag onderhouden namens ‘alle Palestijnen op de wereld’. Verdragen worden in deze visie ondertekend door de PLO, de PA voert ze alleen uit. In de PLO hebben vertegenwoordigers van Palestijnen in het buitenland zitting. Naarmate de PA meer het karakter krijgt van een echte staat, zal de invloed uit het buitenland (en daarmee die van de PLO) op de regering over de Westoever en t.z.t. de Gazastrook naar verwacht afnemen. De verhouding tussen de toekomstige Palestijnse staat en Palestijnen in het buitenland zal daarmee meer gaan lijken op die tussen de Staat Israel en Joden in het buitenland, die ook geen stemrecht en zeggenschap hebben over het beleid van de staat. De top van de PLO is al identiek aan die van de PA.

Staatshoofd (PA en PLO): President Mahmoud Abbas

Abbas, in Israel ook bekend als Abu Mazen, is sinds 11 november 2004 voorzitter van de PLO (Palestine Liberation Organization). Hij volgde Yasser Arafat op na diens dood. In november 2008 liet de Centrale Raad van de PLO weten dat ook zij Abbas tot President had gekozen (intussen had de Gazastrook een eigen president sinds de Hamasstaatsgreep in 2007). (AFP, 2008)

Sinds 15 januari 2005 treedt Abbas op voordracht van het PLO Executive Committee bovendien op als president van de Palestijnse Autoriteit (PA). Hij werd op 9 januari 2005 bij rechtstreekse presidentsverkiezingen op de Westoever en in de Gazastrook gekozen voor een termijn van vier jaar, die afliep op 9 januari 2009. De president benoemt de (PA-)premier.

Kiesstelsel (PA):

Stemgerechtigd voor de PLC-verkiezingen zijn alleen de Palestijnen in de Gazastrook en op de Westoever, inclusief Oost-Jeruzalem. Palestijnen buiten deze gebieden hebben geen stemrecht.

In 2006 werd, kort voor de verkiezingen, de Palestijnse kieswet veranderd. Het aantal zetels steeg van 88 naar 132 en er kwam enige evenredige vertegenwoordiging. De helft van de zetels werd verdeeld via een landelijke stemming op partijlijsten, de andere helft werd, naar rato van het aantal inwoners, via een districtenstelsel verdeeld onder (individuele) kandidaten.

De laatste verkiezingen voor de Palestijnse Wetgevende Raad (PLC), de wetgever van de Palestijnse Autoriteit (PA), werden op 25 januari 2006 gehouden.

Hamas kreeg 44,45% van de landelijk uitgebrachte stemmen, Fatah 41,43%.

Hamaskandidaten wonnen een zetel in 41,73% van de kiesdistricten, Fatahkandidaten in 36,96%. Daarmee werd Hamas de grote winnaar met 74 van de 132 PLC-zetels, de regerende Fatah-partij kreeg 45 zetels.

Na de staatsgreep van Hamas in de Gazastrook in 2007 veranderde Abbas de kieswet bij presidentieel decreet: de districtenzetels werden afgeschaft en ‘partijen die de PLO niet erkenden als vertegenwoordiger van het Palestijnse volk’ (lees: Hamas) werden van deelname uitgesloten.

In 2010 hadden er nieuwe verkiezingen moeten worden gehouden. Dit is niet gebeurd. Volgens de overeenkomst tussen Fatah en Hamas moesten er binnen 6 maanden na april 2014 algemene verkiezingen plaatsvinden in beide gebieden. Ook dit is niet gebeurd, en de eenheidsregering is vervolgens uit elkaar gevallen.

Parlement (PA): Palestijnse Wetgevende Raad (Palestinian Legislative Council PLC).

Ingesteld in 1995 volgens de Oslo II-overeenkomst. Verantwoordelijk voor burgerzaken en interne veiligheid en openbare orde in de Palestijnse gebieden (volgens de PLO niet voor buitenlands beleid). In 1998 en 2006 werden er verkiezingen gehouden. De toen gekozen PLC is sinds 2007 niet bijeen geweest.

Regering (PA): Vanwege het ontbreken van een functionerend, democratisch gekozen parlement, vindt er geen controle op de regering plaats. Ministers worden benoemd door President Abbas.

Palestijnse Bevrijdingsorganisatie (PLO): Achtergrond, bevoegdheden en organen

De PLO is in 1964 door Arabische staten opgericht. In 1969 werd Yasser Arafat, toen hoofd van Fatah, voorzitter van het Uitvoerend Comité. Sindsdien is de PLO een koepel voor de meeste Palestijnse groeperingen (Fatah, PFLP, DFLP, PLF en zeer veel kleinere splinters; (Palestine Link). Door veel internationale organisaties, zoals de VN (1974) en Israel (1994), erkend als vertegenwoordiging van het Palestijnse volk.

Palestine National Council (PNC): Hoogste orgaan van de PLO.

Opgezet als ‘parlement’ voor alle Palestijnen in de wereld. Stelt het beleid vast, kan het Handvest van de PLO wijzigen. Er is een dispuut over de vraag of de leden van het PA-parlement automatisch deel zullen uitmaken van PNC.

Behoort volgens artikel 5 van het PLO-regelement rechtstreeks te worden gekozen door het Palestijnse volk. Er zijn geen rechtstreekse verkiezingen gehouden. Als verkiezingen niet mogelijk zijn, mag de huidige PNC volgens artikel 6 in functie blijven tot dit wel mogelijk is.

Samenstelling: Vertegenwoordigers van Palestijnen in de hele wereld, talloze organisaties (met quota’s) en onafhankelijke personen, onder wie intellectuelen, religieuze leiders, en zakenmensen. Na de verzoening tussen Hamas en Fatah bood de voorzitter van de PNC Hamas 15 zetels aan (Andalou Agency, 2014).

Functioneert wisselend, afhankelijk van het politiek klimaat en ontwikkelingen in de regio. In 2009 669 leden (Arab Gateway, 2009). (Palestine National Council, 2014)

Uitvoerend comité: Uitvoerend orgaan, vertegenwoordiger internationale betrekkingen PLO.

De 18 leden worden gekozen door en uit de leden van de PNC (coöptatie). Te vergelijken met een regering. Voert het door PNC en PCC vastgestelde beleid uit, stelt budget vast en is verantwoordelijk voor de departementen van de PLO. Besluiten worden bij meerderheid genomen.

Palestijns Centraal Comité (PCC): Intermediair tussen PNC en Executive Committee.

Opgericht in 1973 door de PNC, het PLO-‘parlement’, en daarmee niet te verwarren. Neemt besluiten als de PNC geen zitting heeft. Gekozen door PNC op voordracht van het Executive Committee. Voorgezeten door de PNC-voorzitter. Oorspronkelijk 42 leden, in april 1999 waren dat er 124. (Arab Gateway, 2009)

Rechtssysteem

Er is geen onafhankelijke rechtsprekende macht op de Westelijke Jordaanoever, hoewel hier al sinds 1994 naar wordt gestreefd. Rechters worden benoemd door de president op voordracht van de Hoge Raad. De procureur-generaal wordt benoemd door de president op voordracht van de minister van justitie. (Palestine Link) De president kan naar goeddunken ad hoc veiligheidsrechtbanken benoemen. De laatste Mensenrechtenrapportage van het Ministerie van Buitenlandse Zaken stelt: “Marteling, de behandeling van gevangenen, arbitraire arrestaties van politieke tegenstanders blijven punten van zorg, evenals als de vrijheid van vergadering en persvrijheid.” (Ministerie van Buitenlandse Zaken, 2014) Burgers hebben hiertegen onvoldoende verweer; volgens Palestijnse mensenrechtenorganisaties negeren de veiligheidsdiensten en andere organen van de PA uitspraken van gerechtshoven. (Al Haq, 2012)

Reguliere rechtbanken

16 arbitragerechtbanken (Conciliation Courts) met 29 rechters houden zich bezig met kleine delicten en kleine civiele zaken op de Westoever en in de Gazastrook.

Zeven districtsrechtsbanken (op de Westoever: Courts of First Instance, in de Gazastrook Central Courts en Major Crimes Court) met 19 rechters houden zich bezig met grotere delicten en civiele vorderingen.

Het Corruption Crimes Court (CCC) moet sinds 2010 met de Palestinian Anticorruption Commission corruptie aanpakken, vertrouwen van publiek in Justitie vergroten, de rechtsstaat versterken en grote achterstanden bij de gerechtshoven wegwerken.

Het Hooggerechtshof, met elf rechters in de Gazastrook en 3 op de Westoever, hoort beroepszaken en zaken tegen de uitvoerende macht of onderdelen daarvan, bijvoorbeeld de veiligheidsdiensten. Elke Palestijn kan zich tot het Hoog Gerechtshof wenden.

Het Hof van Cassatie, bestaande uit de voorzitter van het Hoog Gerechtshof en vier extra rechters, hoort beroepszaken tegen uitspraken van Arbitrage- en Districtsrechtbanken. (Lafee, 2012)

Shariarechtbanken en twee tribunalen voor christenen houden zich bezig met familierecht.

Gemeentelijke rechtbanken houden zich bezig met overtredingen van gemeentelijke wetten.

De Belastingrechtbank houdt zich, alleen op de Westoever, bezig met belastingzaken.

Staatsveiligheids- en militaire rechtbanken

De lagere en hogere Staatsveiligheidsrechtbanken zijn speciale tribunalen, bijeengeroepen door de president, voor kwesties die hij aanmerkt als een bedreiging van de binnenlandse of buitenlandse veiligheid.

Militaire rechtbanken houden zich bezig met zaken tegen leden van de politiemacht en veiligheidsdiensten, en met misdaden door burgers tegen veiligheidsdiensten. Zij passen het revolutionaire recht van de PLO toe.

Bron: Human Rights Watch