“Gewone vluchtelingen” en Palestijnse vluchtelingen

Na de oprichting van de staat in 1948 verklaarden Arabische landen de oorlog aan Israel en moesten zo’n 850.000 Joden die in deze landen woonden vluchten. Zij kregen veelal te maken met beperkingen van hun rechten en met pogroms, waarvoor ze massaal op de vlucht sloegen, in veel gevallen met achterlaten van hun bezittingen en in elk geval met achterlating van hun huizen. Zij werden opgevangen in de landen waar zij heen vluchtten – veel van hen in Israel – en werden beschouwd als normale vluchtelingen volgens de definitie in het verdrag van Genève. Zij ontvingen geen compensatie voor verloren of geconfisqueerde bezittingen en claimen niet het recht terug te keren naar hun achtergelaten huizen. Hun aantal daalt met het aantal nog levende mensen die daadwerkelijk zijn gevlucht.

Dezelfde oorlog waardoor Joden uit Arabische landen naar Israel moesten vluchten, verdreef Arabische inwoners. Deze vluchtelingen worden nu de Palestijnen genoemd. Datzelfde gebeurde tijdens de Zesdaagse Oorlog van 1967. De VN heeft voor deze vluchtelingen en hun nakomelingen een aparte vluchtelingenorganisatie opgericht, de UNRWA, en zij genieten een andere vluchtelingenstatus dan alle andere vluchtelingen ter wereld.

Wie is een vluchteling?

De definitie van ‘vluchteling’ in het ‘Verdrag van Genève’ is:

“Een persoon die uit gegronde vrees voor vervolging wegens zijn ras, godsdienst, nationaliteit, het behoren tot een bepaalde sociale groep of zijn politieke overtuiging, zich bevindt buiten het land waarvan hij de nationaliteit bezit, en die de bescherming van dat land niet kan of, uit hoofde van bovenbedoelde vrees, niet wil inroepen, of die, indien hij geen nationaliteit bezit en verblijft buiten het land waar hij vroeger zijn gewone verblijfplaats had, daarheen niet kan of, uit hoofde van bovenbedoelde vrees, niet wil terugkeren.

Indien een persoon meer dan één nationaliteit bezit, betekent de term “het land waarvan hij de nationaliteit bezit” elk van de landen waarvan hij de nationaliteit bezit.

Een persoon wordt niet geacht van de bescherming van het land waarvan hij de nationaliteit bezit, verstoken te zijn, indien hij, zonder geldige redenen ingegeven door gegronde vrees, de bescherming van één van de landen waarvan hij de nationaliteit bezit, niet inroept.”

In het ‘Verdrag van Genève’ worden de nakomelingen van vluchtelingen niet als vluchteling gedefinieerd, evenmin als door de UNHCR, de VN-organisatie voor vluchtelingen.

De officiële definitie van een ‘Palestijnse vluchteling’ bij de UNRWA is:

“Een Palestijnse vluchteling wordt gedefinieerd als iemand die tussen 1 juni 1946 en 15 mei 1948 in Palestina woonde en daar zijn huis en middelen van bestaan verloor als gevolg van het conflict in 1948.” 

Hoewel dit niet in de officiële definitie staat, worden ook alle nakomelingen van deze vluchtelingen geteld als ‘vluchteling’, ook als zij niet in Israel zijn geboren. Hun aantal stijgt met elke generatie.

UNHCR

Het belangrijkste doel van de ‘United Nations High Commisioner for Refugees’ (UNHCR) is het veilig stellen van de rechten en het welzijn van alle vluchtelingen in de wereld, met uitzondering van Palestijnse vluchtelingen, voor wie de UNRWA zorgt.

De UNHCR streeft ernaar dat alle mensen hun recht kunnen uitoefenen om asiel aan te vragen en een veilige vluchthaven te vinden in een ander land, met de optie om vrijwillig terug te keren, lokaal te integreren of zich te vestigen in een derde land.

In 2013 had de organisatie een totaalbudget van ruim 4 miljard euro, waarvan het grootste deel ging naar hulpprogramma’s in Irak, Pakistan en Soedan.

Het grootste deel van de inkomsten voor het budget is afkomstig van vrijwillige giften van regeringen, NGO’s, fondsen, coöperaties en particulieren; een klein deel komt uit het vaste budget van de Verenigde Naties. Hiervan zet UNHRC voor vluchtelingen, IDP’s (Internally Displaced Persons) en asielzoekers onder andere educatieprojecten op en een HIV/AIDS preventieprogramma. Verder zorgt UNHCR voor goede voeding voor vluchtelingen en voor goede water-, sanitaire-, gezondheids- en hygiënevoorzieningen.

UNRWA

De ‘United Nations Relief and Works Agency for Palestinian Refugees’ (UNRWA, oorspronkelijk UNRPR) legt zich uitsluitend toe op de assistentie en bescherming van alle geregistreerde Palestijnse vluchtelingen, vanaf het conflict in 1948.

Het nageslacht van de originele vluchtelingen komt ook in aanmerking voor de diensten van de organisatie, waardoor het aantal Palestijnse vluchtelingen dat van de diensten van de UNRWA gebruik maakt vandaag de dag op 5 miljoen uitkomt.

De diensten die deze organisatie verleent liggen op het gebied van onderwijs, gezondheidszorg, noodhulp en sociale diensten, kampinfrastructuur, microkrediet en noodhulp in tijden van conflict. De UNRWA krijgt 90 procent van zijn budget van VN-lidstaten, de Europese Unie en lokale regeringen.

Zusteragentschappen van de VN delen vaardigheden en expertise met UNRWA, waardoor deze effectiever kan optreden in de regio. Deze samenwerkingen leverde de organisatie in 2012 ongeveer 19,29 miljoen euro op.

Vooral voor noodhulp in conflictsituaties spelen particulieren een belangrijke rol. In 2012 haalden ze 1,21 miljoen euro van particulieren op, wat een stijging van 37% ten opzichte van 2009 betekende. Het totale budget voor 2012 bedroeg ca. 688,1 miljoen euro.

Aantal geregistreerde vluchtelingen bij UNRWA na conflict 1948 (in 1950): 750.000

Aantal nieuwe Palestijnse vluchtelingen dat UNRWA na 1967 registreerde: 120.000

Tabel 4.3 Locatie Palestijnse vluchtelingen (heden) geregistreerd bij UNRWA.

Bron: UNRWA (2019)